Steeds meer komen we erachter dat alleen maatregelen nemen niet voldoende is om mensen (blijvend) andere keuzes in hun reisgedrag te laten maken. Een OV-kaart verstrekken, is onvoldoende om automobilisten de trein in te krijgen. Gedragsverandering bewerkstelligen, is essentieel. Maar: hoe doet u dat? Er zijn verschillende mogelijkheden voor gedragsbeïnvloeding. Zo blijkt dat wanneer u automobilisten wilt stimuleren om te gaan fietsen, het beter is om hen te belonen voor het gebruik van de fiets, dan voor de aanschaf ervan. Maar het is ook noodzakelijk om vooraf goed na te denken over uw doelgroep en het huidige en gewenste gedrag. Wat werkt wel en wat juist niet?

Wie doet wat en waarom doen ze dat?

Probeer eerst te begrijpen en dan pas aan de slag te gaan. Ken uw doelgroep en weet wat hen beweegt.

Verandermomenten!

De juiste timing is een niet te onderschatten factor voor het succes van gedragsbeïnvloeding! U slaagt er makkelijker in om oude routines blijvend te veranderen als er bij de doelgroep urgentie is om over hun reisgedrag na te denken. Denk bijvoorbeeld aan wegwerkzaamheden, verhuizing of fusie, invoering van tijd- en plaatsonafhankelijk werken of nieuw (parkeer)beleid.

Weg met die drempels

Hoe makkelijker het is om te kiezen voor het nieuwe gedrag, hoe meer mensen dit (vrijwel) automatisch zullen doen. Hoe meer moeite u ervoor moet doen, hoe minder snel mensen hun gedrag zullen aanpassen.

We kunnen niet tegen ons verlies

Weerstanden zijn vaak voorspelbaar en zijn, als u ze tijdig signaleert, met de juiste interventies te beperken. Dit verhoogt de effectiviteit van maatregelen aanzienlijk. Zo heeft – psychologisch gezien – iets kwijtraken wat u bezit, veel meer impact dan iets winnen wat u nog niet had.

De juiste prikkel

Motiveren van mensen is belangrijk, maar ook motiveren kan op vele manieren. Belonen met een financiële prikkel is er één van: denk hierbij aan het bonus-malus leasebudget (zie mobiliteitsbudget), een beloning indien de werknemer afziet van een parkeerplaats, een renteloze lening als men op de fiets naar het werk komt enzovoorts. Maar: overschat het effect hiervan niet.

Ons kent ons

Kleinschaligheid is ook van belang. Over het algemeen blijken kleinschalige beloningsprogramma’s onder min of meer homogene groepen (zoals afdelingen, leaserijders, studenten) tot betere resultaten te leiden dan grootschaliger programma’s zoals die waar alle automobilisten in een bepaalde regio de doelgroep vormen.

Goed gedaan, jochie!

Als u oude gewoontes opgeeft, is het heel belangrijk dat u gesterkt wordt in het gevoel dat u op de goede weg zit. Feedback is daarvoor onmisbaar. Laat uw waardering blijken, laat weten wat er voor positieve resultaten bereikt zijn die relevant zijn voor uw medewerkers.

Wat denk je ervan?

De manier waarop u maatregelen introduceert en een stapsgewijze invoering zijn cruciaal, evenals begrip van het management voor wat er werkelijk op de werkvloer leeft. Denk bij facilitering van het gewenste gedrag en de communicatie erover vanuit de doelgroepen en hun gedrag, en niet vanuit de maatregel of organisatie.

Sociale beïnvloeding: gedrag is besmettelijk

Mensen doen graag wat anderen doen, en helemaal wat anderen doen die op hen lijken. Dat zijn geen weloverwogen beslissingen, maar is grotendeels een onbewust proces. Daar kunt u op inspelen door bijvoorbeeld te laten zien dat een grote meerderheid van de medewerkers al meedoet, of door superpromotors in te zetten.

Voorkom groepsdenken

Groepsdenken vormt altijd een gevaar voor het proces van geslaagde gedragsverandering. Daarom is het belangrijk om dit waar mogelijk actief tegen te gaan. Zorg dat de leden van de groep een kritische houding aan (blijven) nemen.

Begrijpen – uitvoeren – meten

Welke doelgroep(en) kiest u? Steek uw energie in doelgroepen die in staat en bereid zijn om hun reisgedrag aan te passen. U moet inzicht hebben in hun huidige gedrag en bepalen welk gedrag gewenst is, welk resultaat of doel u specifiek nastreeft. Op basis van de verzamelde informatie kunt u onderbouwd maatregelen kiezen. Voor, tijdens en na afloop meet en evalueert u en stuurt u indien nodig bij.

Een goed begin is het halve werk

• Bepaal bij de start wat u wilt bereiken (doelen)
• Bepaal uw doelgroep(en) en de belangrijke kenmerken van deze doelgroepen
• Bepaal welke partijen u nodig hebt om uw doelen te bereiken en betrek hen erbij
• Bepaal waar mogelijk ook op welke gedragstheorie/uitgangspunten uw maatregelen gebaseerd zijn
• Bepaal hoe u de voortgang en resultaten meet en evalueert (nulmeting, test, leer ervan, pas aan)
• Bepaal het juiste moment om met de maatregel te starten (verandermomenten)

Meer lezen hierover kan in het rapport ‘Grip op gedrag’ van XTNT, &Morgen en Tabula Rasa