Een fascinatie voor het menselijk brein, dat hebben onze gedragsexperts Tanja van Kooten en Sandra de Geeter. Zij willen begrijpen waarom mensen doen wat ze doen én aan de juiste knoppen draaien om invloed uit te oefenen op dat gedrag. Vier vragen over hun werkveld én over hun eigen gedrag.

Beste gedragsinterventie?

Goochem

Sandra: ‘Dat is moeilijk kiezen, maar ik ga voor ‘Goochem het Gordeldier’. Een oudje, maar slim en succesvol. De campagne had als doel om het gebruik van gordels voor jonge kinderen en kinderzitjes te bevorderen. Kinderen konden Goochem fysiek op de autogordel klikken, buitengewoon slim bedacht. Een valkuil bij zo’n vraagstuk is dat we focussen op veiligheid en inzetten op informeren en overtuigen. Goochem maakte het
gewenste gedrag vooral erg leuk, ookvoor kinderen zelf.’

Operatie Kerstmis

Tanja: ‘Er zijn zoveel toffe gedragsinterventies! Eéntje waar ik direct aan denk is ‘Operation Christmas’, van het Colombiaanse ministerie van Defensie. Nadat het leger jarenlang met geweld de FARC-strijders had geprobeerd te verjagen, kozen ze voor een andere aanpak. Er werden negen reusachtige bomen opgetuigd met duizenden kerstlichtjes. Bij iedere boom hing een spandoek: ‘If Christmas can come to the jungle, you can come home. Demobilize. At Christmas everything is possible.’ Hiermee speelden ze in op de behoefte van de mensen om samen te zijn met hun familie. En met resultaat, heel gaaf!’

Uitdagendste gedragsvraagstuk?

Koop geen auto

Sandra: ‘Rondom mobiliteit spelen veel verschillendeedragsvraagstukken. Een van de meest uitdagende vind ik het voorkómen dat mensenhun eerste auto aanschaffen. Want we weten uit onderzoek en de praktijk: zodra er eenmaal een auto voor de deur staat, is iemand véél minder geneigd om voor bijvoorbeeld fiets of OV te kiezen. En afstand nemen van de eigen auto, dat doet vrijwel niemand. Ik vind overigens dat dit vraagstuk nog veel te weinig aandacht krijgt van overheden. Daardoor is het vaak dweilen met de kraan open.’

Fiets foutparkeren

Tanja: ‘Reisgedrag is vaak gewoontegedrag, automatisch gedrag waar we nauwelijks meer over nadenken. Dat alleen al maakt onze vraagstukken heel uitdagend. Als er iets moeilijk te veranderen is, dan is het wel gewoontegedrag. Ik ben bezig met een project rond het foutparkeren van fietsen. In bijna alle steden zie je dit wel gebeuren. En eerlijk is eerlijk, ik herken het ook bij mezelf. Als ik even snel iets moet kopen, dan kan het toch wel heel kort? Juist die herkenning maakt het een heel interessant vraagstuk.’

Gedragsaanpak van Syndesmo en &Morgen?

Wetenschap en praktijk

Sandra: ‘Onze gedragsaanpak wordt steeds beter en completer! En wat is het boeiend om hier dagelijks mee bezig te zijn. Ik word vooral enthousiast van de zoektocht naar de meest effectieve interventies, die ook echt passen bij het vraagstuk. Dit doen we op basis van wetenschappelijke inzichten én onze jarenlange praktijkervaring. Juist die combinatie werkt heel goed.’

Start met onderzoek

Tanja: ‘Ja, echt enorm leuk om hiermee bezig te zijn. Ik vind het tof om onderzoek te doen en mij echt in te leven in de doelgroep, bijvoorbeeld via diepte-interviews. Het allerleukst vind ik de brainstorms waarin we vanuit de inzichten uit het onderzoek naar
gerichte interventies gaan.’

Eigen valkuil?

Wat anderen doen

Sandra: ‘Ik zou graag willen zeggen dat ik geen valkuilen heb, omdat ik weet welke rare bokkensprongen ons brein maakt. Maar niets menselijks is mij vreemd! Ik laat mij -net als iedereen- beïnvloeden door anderen. Zo kies ik bij het afsluiten van een verzekering ‘de meest gekozen optie’, terwijl ik weet dat dit erbij staat om mij te sturen. En kijk ik in de bioscoop voor welke film de meeste animo is. Want als anderen dit kiezen, dan zal het wel goed zijn. Dat is natuurlijk niet automatisch zo, maar dat denken we onbewust wel.’

Straatverkopers

Tanja: ‘Dat zijn toch wel de straatverkopers. Hun eerste vraag, vaak over iets heel anders, zorgt er al voor dat ik wel ‘moet’ antwoorden. Het is een hele lichte vorm van het gedragsprincipe wederkerigheid: voor wat hoort wat. Het gesprek leidt er vrijwel altijd
toe dat ik een donatie doe. Terwijl ik wéét dat ze inspelen op mijn ‘cognitieve dissonantie’ – dat is het ongemakkelijke gevoel dat ontstaat als mijn overtuigingen en mijn gedrag niet in harmonie zijn. Dus ja, ik probeer straatverkopers met een grote boog
te ontlopen.’

Tanja van Kooten (links) en Sandra de Geeter,
gedragsexperts bij Syndesmo en &Morgen